Als zorgverlener krijg je te maken met patiënten/cliënten die laaggeletterd zijn en beperkte digitale vaardigheden hebben. Daardoor is het voor hen moeilijker om de juiste zorg te krijgen. Chandra Verstappen (Pharos, expertisecentrum gezondheidsverschillen) zet zich in voor deze groep mensen. Zorgverleners hebben volgens haar een belangrijke rol om ook deze mensen passende zorg te geven.

Ongeveer 2,5 miljoen mensen in Nederland zijn laaggeletterd, een derde van de Nederlandse bevolking is beperkt gezondheidsvaardig. Zij krijgen minder goede zorg dan mogelijk is. Dit draagt bij aan de gezondheidsverschillen in Nederland. De levensverwachting van laagopgeleiden is 6 jaar korter en ze leven 15 jaar langer in niet goed ervaren gezondheid dan hoogopgeleiden. De uitkomsten van zorg zijn ook minder. Pharos spant zich in om de verschillen te verkleinen. Chandra werkt nu vijf jaar bij Pharos en is de trekker van de werkgroep Zorggebruikers van de coalitie Digivaardig in de zorg en betrokken bij de Alliantie Digitaal Samenleven.

E-health voor iedereen
Chandra zet zich binnen Pharos in voor het programma eHealth4all. “E-health biedt veel kansen. Mensen kunnen met e-health bijvoorbeeld beter zelf letten op een gezonde levensstijl of hun chronische ziekte beter managen. Maar voor mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden is e-health lastig te gebruiken en daardoor kunnen ze nog meer op achterstand komen te staan”, vreest ze.

Pharos agendeert dat dat niet acceptabel is en dat digitale zorg makkelijk bruikbaar moet zijn voor iedereen. Daarbij richt Pharos zich in eerste instantie op de makers van e-healthtoepassingen. Zij moeten ervoor zorgen dat ze duidelijke taal schrijven en dat de websites en apps heel makkelijk te gebruiken zijn. “Dat is voor iedereen fijn, niet alleen voor mensen die laaggeletterd zijn of beperkte digitale vaardigheden hebben.”

Taak voor zorgverleners
Er ligt ook een taak voor de zorgverleners. Als de zorgprofessional de digitale zorg omarmt en vertelt wat de voordelen ervan zijn voor patiënt/cliënt én professional, dan gaat de patiënt/cliënt daar veel makkelijker in mee. De zorgprofessional moet wel altijd in de gaten houden hoe digitaal vaardig de patiënt is als hij een app of website aanbeveelt. Zo nodig kunnen zorgverleners de patiënt/cliënt op weg helpen. Bijvoorbeeld bij digitaal een afspraak maken is het handig als de zorgverlener een keer laat zien hoe het werkt en een volgende keer vraagt of het is gelukt. “Digitale vaardigheden betekenen voor een zorgverlener dus niet alleen dat je het zelf moet kunnen, maar ook dat je anderen moet kunnen helpen en enthousiasmeren”, vindt Chandra.

Quick scan
Om erachter te komen hoe digitale vaardig je patiënt/cliënt is, ontwikkelde  Pharos een quick scan digitale vaardigheden. De quick scan is een geheugensteuntje dat helpt om op een prettige en natuurlijke manier hiernaar te vragen. Het is geen invuloefening! “Als je het op een inlevende manier vraagt, zijn mensen vaak opgelucht dat ze kunnen vertellen dat ze moeite hebben met de computer.” Bekijk ook het filmpje over het gebruik van de quick scan.

Ook laaggeletterdheid kan mensen in de weg staan bij het gebruiken van e-health. Vaak vinden zorgverleners het moeilijk om te herkennen dat mensen niet zo goed kunnen lezen en schrijven. Pharos maakte een stappenplan om laaggeletterdheid beter te herkennen.

Laaggeletterde zorgverleners
Laaggeletterdheid en beperkte digitale aardigheden komen niet alleen bij cliënten en patiënten voor, maar ook bij zorgverleners. Het is belangrijk dat bijvoorbeeld digicoaches of managers in de zorg zich daarvan bewust zijn, vindt Chandra.  “Bij gebrek aan digitale vaardigheden en zeker bij laaggeletterdheid is een open klimaat heel erg belangrijk. Praat op een normale manier over het probleem, zonder mensen te benoemen of te veroordelen, en laat zien wat de oplossingen zijn. Benadruk dat je je niet hoeft te schamen als je laaggeletterd bent. Wijs de weg naar bestaande cursussen bijvoorbeeld van de bibliotheek of Seniorweb, en nodig eens een taalambassadeur uit om zijn verhaal te vertellen. Bij zorgverleners scheelt het heel veel stress als ze gewoon open kunnen zijn over de problemen die zij hebben door laaggeletterdheid en met het gebruik van de computer of tablet. Dat geeft lucht en ruimte om er op hun eigen niveau mee aan de slag te kunnen.”

Meer lezen over laaggeletterdheid

Meer lezen over beperkte gezondheidsvaardigheden

Heb jij wel eens collega’s gecoacht die laaggeletterd zijn? Hoe pak je dat aan? Deel je ervaringen en tips of stel je vragen in de community voor digicoaches!