Innovatoren gebruiken al jaren nare werkwoorden om de boodschap over digitalisering in de zorg over te brengen. Duwen, trekken, implementeren, aanjagen, maar gelukkig ook zachtere termen als informeren, motiveren en enthousiasmeren. We probeerden onze boodschap zo overtuigend mogelijk over te brengen. En toen kwam corona. En werden plannen voor de komende 5 jaar in 3 maanden behaald of kregen een vliegende start. Woehoe. Maar echt tijd om te vieren, nemen we niet.

Het belangrijkste gespreksonderwerp dat ons nu bezighoudt, is: hoe houden we deze prachtige ontwikkelingen vast? Ik ben optimistisch van aard, maar deze week gebeurde er iets waardoor ik me realiseerde: we zitten nog niet in die fase van vasthouden. We staan nog maar aan de basis van de basis.

We maken op dit moment een ongelooflijke ontwikkeling door op het gebied van digitalisering in de zorg. We vergaderen ons (letterlijk) suf op afstand, we doen online oefeningen met de fysio en de logopedist, we krijgen therapie voor het beeldscherm, we monitoren onze vitale functies vanuit huis, we maken dashboards met een veelheid aan essentiële informatie en we krijgen duizenden senioren aan de iPad (soms onder begeleiding van Ipadzusters of digicoaches). Heerlijk. Zaken waar ik als zorginnovator al jaren van droomde.

Voor het eerst e-mail sturen
Bij Utrechtzorg doen we al twee jaar onderzoek naar een meerjarenprogramma en aanpak Digitale Vaardigheden bij 14 VVT-organisaties. Ik las deze week het eerste concept van het onderzoeksrapport dat in juli verschijnt. Ik was blij om te lezen dat mensen die zichzelf als digitale starter beschouwen zichzelf vele punten hoger scoorden dan de vorige keer. Groei in vaardigheden, meer vertrouwen. Hoe trots kun je zijn als verantwoordelijke programmamanager?

Maar ik las ook voorbeelden over mensen die voor het eerst de computer aangezet hadden. Mensen die nog nooit gemaild hadden en duizenden mails in de mailbox hadden (en daardoor vitale informatie uit de organisatie gemist hadden). Mensen die de online protocollen hadden gevonden. Mensen die voor het eerst in het ECD inlogden en nu lazen wat al die tijd hun behandelplan al had moeten zijn voor hun cliënten. En die voorbeelden blijven me raken. Keer op keer.

Digitalisering versus kwaliteit van zorg
Er zaten ook vragen in het onderzoek over het effect van het hebben van digitale vaardigheden op het prettig of sneller kunnen werken, over het goed in het ECD kunnen werken en ook het effect ervan op de kwaliteit van zorg. De digitale starters zagen overal voordelen in en waren blij met hun voortgang. Maar één verband zagen zij niet: het verband tussen het digitaal vaardig zijn en goede zorg kunnen leveren. Niemand! “Je kunt prima goede zorg leveren zonder digitaal vaardig te zijn.”

Ik was flabbergasted. En dat na het lezen van allerlei voorbeelden waar mensen essentiële informatie gemist hadden die horen bij de kern van het vak. Mensen die blij waren dat ze hun collega’s niet meer lastig hoefden te vallen waardoor er meer tijd was voor cliënten. Dát na het horen van de blijdschap dat mensen hun werk nu beter konden doen en te horen over hun gegroeide intrinsieke motivatie.

Oké. Dus voor hen geen correlatie tussen digitalisering en goede zorg. Ik geloof enorm in het belang van een warme hand in de zorg en de onmisbaarheid ervan. Ik geloof dat je ook als digitale starter de meest lieve, zorgzame verzorger kunt zijn voor de meest ingewikkelde patiënten. Maar ik geloof ook enorm in de mogelijkheden die technologie kan brengen. Mits veilig, nuttig, geschikt, toegankelijk etc. Ik vind dat elke zorgprofessional een digitale basis moet hebben om goede zorg te kunnen leveren. Nu en in de toekomst.

Waar ging het mis?
Ik betrok het direct op mezelf. Heb ik de boodschap dan wel goed gebracht? Zijn we te snel gegaan? Hebben we voldoende casuïstiek aangereikt? Hebben we de digicoaches wel goed opgeleid?

Maar ik realiseerde me dat er meer aan de hand is. De echte digitale starter is nog helemaal niet toe aan innovatie in de zorg, aan het nut van digitalisering. Die is aan het overleven in de administratieve jungle en de vaardigheden die dat vraagt. Een basis van de basis aan het leggen. En als je de basis van de basis niet beheerst, kun je simpelweg nog niet verder kijken.

Zo sterk als zwakste schakel
We zitten dus nog niet in de fase van vasthouden na corona. Ik realiseer me dat er nog steeds ongelooflijk veel werk te doen is. Technologie moet nog toegankelijker. Processen moeten anders ingericht worden. We moeten werken aan die benodigde basis. Maar we moeten ook nog meer aandacht moeten hebben voor de boodschap. De grote boodschap die vertelt wat het belang is, wat het nut is en hoe digitalisering in de uitdagingen waar we voor staan een meerwaarde kan hebben voor zowel de cliënt/patiënt als de zorgverlener.

Ik ga na de zomer een opleiding verandercommunicatie volgen. Ik beschouw mezelf best creatief en ervaren op dat gebied, maar wil het theoretisch kunnen onderbouwen. Ik wil het beter doen. We moeten immers nog heel veel stappen vooruit, ondanks corona. Maar ook heel veel stappen terug. Het stap voor stap aanpakken, het voordeel laten ervaren. En niet alleen de digitale enthousiasteling meenemen naar de zorg van de toekomst maar ook de analoge idealist. De digitale starter. We moeten de boodschap geduldig en zorgvuldig in laten dalen. Met lichte druk, maar zonder persen.

Auteur: Suzanne Verheijden, programmamanager Digitale Vaardigheden

Dit artikel is eerst verschenen op de website van ICT&Health.