Digitaalvaardig in de zorg

Voor docenten

Docenten

Home Nieuws 3 vragen aan…… Thijs van Houwelingen

3 vragen aan…… Thijs van Houwelingen

Thijs van Houwelingen is hoofddocent Instituut Verpleegkundige Studies en senior onderzoeker bij het lectoraat Technologie voor Zorginnovaties Hogeschool Utrecht. Zijn werk richt zich op de duurzame inzet van zorgtechnologie en het opleiden van toekomstbestendige zorgprofessionals. Thijs promoveerde in 2018 met onderzoek gericht op benodigde telehealth-competenties in de verpleegkunde zorg. Sjors Groeneveld, lid van de werkgroep Onderwijs bij Digivaardig in de zorg en Hoofddocent Living Technology bij Saxion, stelt hem drie vragen.

Jij hebt zowel tijdens jouw promotieonderzoek als in jouw werk daarna bij Hogeschool Utrecht veel onderzoek verricht naar het gebruik van technologie door verpleegkundigen. Wat is de belangrijkste les die jij geleerd hebt op dit vlak?

Dat er grote verschillen kunnen bestaan tussen verwachtingen/percepties en daadwerkelijke ervaringen. Op basis van het promotieonderzoek ontwikkelden we een training voor zorg op afstand via beeld. We begonnen met wat theorie en achtergrond. Veel ervaren verpleegkundigen waren toen nog onzeker over hun vaardigheden om zorg op afstand via beeld te verlenen. In het tweede gedeelte gingen we aan de slag; rollenspellen en oefenen in verschillende ruimtes met iPads. De verpleegkundigen ontdekten dat zij eigenlijk heel goed in staat waren om “beeldzorg” te verlenen. Door hun uitgebreide praktijkervaring en klinische kennis wisten zij heel snel te achterhalen wat er aan de hand was met de patiënt en hoe deze het beste geholpen moest worden. Dit zorgde ook voor een groot gevoel van opluchting bij de verpleegkundigen. Als we niet hadden geoefend, maar alleen met over zorg op afstand hadden gepraat, waren ze misschien nog steeds, ten onrechte, onzeker over hun eigen vaardigheden.

Eenzelfde iets lees je terug in onderzoek. Veel zorgverleners maken zich zorgen over of het toenemend gebruik van technologie mogelijk afbreuk doet aan het contact dat je hebt met zorgvragers. Het zijn echter vooral de zorgverleners zonder ervaring met technologie-gebruik die deze zorg uitten. De zorgverleners die al wel, in dit geval zorg op afstand, verleenden hadden die ervaring niet. Dit hebben we ook zelf onderzocht. Na corona waren sommige poliklinieken genoodzaakt om opeens alle zorg via beeld te verlenen, in plaats van face-to-face. We hebben deze verpleegkundigen geïnterviewd. Zij zagen dat het contact via beeld de behandelrelatie op bepaalde manieren belemmerde, maar op andere manier ook weer verrijkte. Bijvoorbeeld doordat ze beter zicht kregen op de context waarin de patiënt leeft.

Kortom… belangrijk om altijd te bedenken: hebben we het hier over verwachtingen of over ervaringen.

Op welke manier probeer jij in jouw onderwijs toekomstig verpleegkundigen voor te bereiden op een werkomgeving waarin meer technologische innovaties aanwezig zijn?

We hebben binnen onze bacheloropleiding Verpleegkunde een groep docenten (vakgroep) waarmee we samen plannen maken hoe we verpleegkundestudenten willen voorbereiden op de inzet van technologie. Belangrijk uitgangspunt is dat we geen enkele losse les over technologie hebben. Het is altijd gekoppeld aan een zorgdoel. Enkele voorbeelden: hoofddoel is medicatieveiligheid bevorderen, één van de middelen is het gebruik van een medicatiecontroleapp, hoofddoel = klinisch redeneren, één van de middelen is beeldcommunicatie, dus klinisch redeneren via beeld. Een ander middel om klinisch te redeneren is het combineren van informatie. Hiervoor gebruiken studenten een special ontwikkeld “didactisch elektronisch patiëntendossier”. Nog een voorbeeld: triage. Dat kan face-to-face, maar ook op afstand, door telemonitoring. In het basisonderwijs ligt de focus op het veilig en effectief inzetten van technologie. In keuzeonderwijs, en in het laatste jaar, leren studenten ook mee te denken over het ontwerp van nieuwe technologie, bijvoorbeeld in onze minor Design for Health. Dit is nodig om te zorgen dat er duurzaam geïnnoveerd wordt; technologische innovaties aansluiten bij het werkproces en behoefte van zorgverleners. We gebruiken het door Saxion ontwikkelde V-model om na te denken over wat alle studenten zouden moeten leren, en wat verdiepende vaardigheden zijn.

Op welke manier zou het onderwijs en de zorg- en welzijnsinstellingen hier nog beter samen in op kunnen trekken?

Binnen Hogeschool Utrecht hebben we het programma Design for Health opgezet. Dit is een samenwerking tussen het Instituut Verpleegkundige Studies en Institute for Design & Engineering. Oftewel, zorg-opleidingen en technische opleidingen, zoals Werktuigbouwkunde en Elektrotechniek. Design for Health brengt deze disciplines bij elkaar, omdat we geloven dat zinvolle innovaties alleen kunnen ontstaan als technologie interprofessioneel wordt ontwikkeld. Vanuit Design for Health hebben we gesprekken met zorginstellingen en bedrijven en kijken we welke vraagstukken door HU-studenten opgepakt kunnen worden. Dat kunnen zorgstudenten zijn, om kennis op te halen, maar ook studenten die zich richten op een ontwerp (communicatie- en multimediadesign), een applicatie ontwikkelen (ICT), of producten ontwikkelen (Werktuigbouwkunde, Elektrotechniek, Technische Bedrijfskunde). We organiseren ook bijeenkomsten rondom een specifieke thema, zoals datagedreven zorg, of de inzet van sensoren. Door deze samenwerking en uitwisseling krijgen wij ook nieuwe input voor het onderwijs. Partners denken mee over nieuw onderwijs, of komen gastlessen geven. Hier is duidelijk sprake van een win-win. Een voorbeeld van samenwerking is onze samenwerking met innovatielab van het UMCU. Hierover verscheen recent het artikel ‘Innovatielab verbindt UMCU Utrecht en de HU’. Dit soort samenwerkingen, tussen hogescholen en ziekenhuizen, vinden plaats in veel meer steden in Nederland. We hebben een netwerk opgezet om van elkaar te leren en innovatieprocessen te kunnen versnellen, zie de publicatie ‘De opkomst van zorginnovatielabs’. Kortom, er is op allerlei manieren samen te werken waarbij er vrijwel altijd wel sprake is van een win-winsituatie. Dat maakt het ook zo leuk!

Verwijzingen