Anne-mie Sponselee is practor Samen Slim Zorgen bij Summa Zorg, Welzijn & Sport en docent-onderzoeker bij Fontys Mens en Gezondheid, met een specialisatie in zorgtechnologie en mens-techniek interactie. Ze is verbonden aan het lectoraat Persoonsgerichtheid in de Ouderwordende Samenleving en betrokken bij het Centre of Expertise Health op het thema Gezondheidsvaardigheden. Haar expertise richt zich op de toepassing van technologieën zoals e-health, om zorg en welzijn te verbeteren. 

Jij hebt zowel tijdens jouw promotieonderzoek als in jouw werk daarna veel onderzoek verricht naar het gebruik van technologie door zorgprofessionals. Wat is de belangrijkste les die jij geleerd hebt op dit vlak?  

Hoe geweldig een innovatie ook is en hoe veelbelovend deze ook lijkt, wanneer een professional de meerwaarde van de technologie niet direct ervaart, valt het niet mee om deze succesvol te implementeren. Die ervaren meerwaarde heeft heel vaak betrekking op de zorg- of welzijnsmedewerker zelf, maar de meerwaarde kan ook te maken hebben met kwaliteit van zorg voor een cliënt of de ondersteuning van mantelzorgers en familie. Het valt niet altijd mee om die effecten zichtbaar te maken, zeker als het langetermijneffecten betreft, of wanneer een (technologische) innovatie parallel aan de vertrouwde situatie wordt ingezet. Ook kan de houding van een professional ten aanzien van technologie bepalend zijn voor de acceptatie van de innovatie door cliënten en familie. Gedreven ambassadeurs in de zorg, die oor hebben voor wat er over de technologie gezegd wordt op de werkvloer, zijn essentieel voor een succesvolle implementatie van technologie.  

Bij de implementatie van Sense-Garden bij Zorgorganisatie Oktober [Geluksmomenten voor en met mensen met dementie (youtube.com)] hadden we het geluk dat er een zeer gedreven zorgverlener als super-user haar succesverhalen deelde op de verschillende afdelingen en bewoners en familie actief meenam naar deze multi-sensorische beleefomgeving. Zonder haar zou het proces veel stroever verlopen zijn. 

Overigens moet die implementatie niet het doel op zich zijn. Als een technologie niet past bij de processen binnen een organisatie of niet oplevert waar het voor bedoeld is, dan moet er ook keuze gemaakt moeten kunnen worden om technologie niet (meer) of anders in te zetten. Dit kan overigens ook per client of casus verschillen. Een goede visie ten aanzien van het inzetten van technologische innovaties is daarom essentieel. En om het nog complexer te maken, moet hierbij dan ook nog rekening gehouden worden met de perspectieven van alle betrokkenen. Bij het lectoraat [Lectoraat Persoonsgerichtheid in een ouder wordende samenleving | Fontys Hogescholen | Fontys] noemen we dit de persoonsgerichte visie. 

Op welke manier probeer jij in jouw onderwijs toekomstig verpleegkundigen voor te bereiden op een werkomgeving waarin meer technologische innovaties aanwezig zijn? 

Het practoraat Samen Slim Zorgen [Practoraat Samen Slim Zorgen – een initiatief van Summa College] heeft onder anderen als doel het zorg- en welzijnsonderwijs te verbeteren aan de hand van uitkomsten van praktijkgericht onderzoek. Veel onderzoeken binnen het practoraat richten zich ook op de inzet van zorgtechnologie. Zo werken in een RIF-project zeven MBO-instellingen samen met zorgorganisaties om het zorg- en welzijnsonderwijs te verbeteren ten aanzien van zorgtechnologie. Het is niet alleen heel inspirerend om te zien hoe andere scholen dit thema agenderen, maar ook erg goed dat de inzichten en materialen gedeeld worden in zo’n project. We hoeven niet allemaal het wiel opnieuw uit te vinden.  

Zowel bij Fontys als bij Summa komen studenten geregeld technologie tegen in hun onderwijs. Summa beschikt over een Experience Lab, waar docenten en studenten allerlei technologieën kunnen lenen en uitproberen. Bij Fontys hebben we een Explore Lab, waar ook níeuwe technologieën ontwikkeld worden, samen met studenten. Overigens hangt het gebruik van technologie in de lessen vaak ook af van de betrokken docent. Deze zijn ook niet altijd bereid of in staat om technologieën op alle geschikte onderwijssituaties in te zetten. Bij Fontys ondersteunen we hen vanuit de Expertgroep Technologie. Bij Summa is het onder anderen mijn taak als practor om binnen de teams op zoek te gaan naar gedreven docenten die het practoraat kunnen ondersteunen in het doel van onderwijsinnovatie. 

Naast de hbo en mbo verpleegkunde opleidingen, komt zorgtechnologie ook terug in onze minor Health Innovation en de Ad Zorg en Technologie (Ad Zorg en Technologie voltijd | Fontys). In de minor werken studenten vanuit diverse opleidingen samen aan gezondheidsvraagstukken uit de praktijk. Die interdisciplinaire aanpak zorgt ervoor dat studenten leren dat praktijkvraagstukken niet eenvoudig vanuit één perspectief kunnen worden aangepakt. Ik ben er super trots op dat wij hierin ruim tien jaar geleden al vooropliepen. Het is een positieve ontwikkeling dat interdisciplinair samenwerken steeds meer de focus krijgt in zorg- en welzijnsopleidingen. 

Op welke manier zou het onderwijs en de zorg- en welzijnsinstellingen hier nog beter samen in op kunnen trekken? 

Bij het Centre of Expertise Health van Fontys [Centre of expertise Health | Fontys] werken onderwijs en zorg- en welzijnsorganisaties samen aan gezondheidsvraagstukken, met als ambitie een eerlijke kans op een gezond leven voor iedereen. Daarnaast zijn er in onze regio veel netwerken, zoals Anders Werken in de Zorg en Precies! Die samenwerking en kennisuitwisseling tussen zorgorganisaties is relatief nieuw. Het is mooi om te zien dat iedereen de uitdagingen in de zorg en het sociaal domein steeds meer als een collectieve opgave benaderen. 

Toch kunnen zorgorganisaties nog meer gebruik maken van het sociaal kapitaal dat onderwijsinstellingen te bieden hebben. Studenten zijn immers de professionals van de toekomst. En hoewel er al steeds meer geleerd wordt in professionele werkplaatsen of hybride leeromgevingen, kunnen zowel onderwijsinstellingen als zorg- en welzijnsorganisaties nog veel meer over disciplines en opleidingsniveaus heen samenwerken. Er zit kracht, kennis en potentie in élke speler in het zorg- en sociaal domein!