Technologische mogelijkheden bieden een veelbelovend pad naar meer duurzame, patiëntgerichte en toekomstbestendige zorg, in een tijd met vele uitdagingen zoals vergrijzing en toenemende zorgkosten.
Een grote uitdaging in de verandering is de menselijke factor. Zorgverleners hebben vaak al een hoge werkdruk en de introductie van nieuwe technologieën kan in eerste instantie als een extra last worden ervaren. Daarnaast is er angst bij zorgverleners dat hun werk minder leuk wordt door technologie.

Het belang van digitale inclusie

Het Integraal Zorgakkoord pleit voor passende zorg en zet in op de digitalisering als een van de pijlers. Het Ministerie van VWS heeft in 2023 een verdiepende visie en strategie op digitalisering/gezondheidsinformatiestelstel gepubliceerd, waarin het belang van ‘digitale inclusie’ wordt benadrukt. (pag. 33)Dit betekent dat zowel zorgprofessionals als patiënten/cliënten kunnen meekomen in de digitale transformatie, waarbij aandacht wordt besteed aan mensen met lage gezondheids- en digivaardigheden.

Zorgprofessionals met weinig digitale vaardigheden voelen zich vaak onzeker over het werken met digitale middelen. Daarbij komt vaak schaamte kijken over de eigen competentie. Betere digitale vaardigheden dragen bij aan meer zelfvertrouwen en efficiënter werken en daarmee aan het werkplezier. Hoe beter medewerkers kunnen omgaan met digitale middelen op het werk, hoe meer tijd ze kunnen besteden aan de patiënt/cliënt, waar ook hun passie ligt als zorgprofessional. In

Bijna 600 zorgorganisaties zijn al bezig met initiatieven om de digivaardigheid van hun medewerkers te vergroten, vaak met de ondersteuning van digicoaches. Het ministerie van VWS benadrukt dat digitale inclusie een randvoorwaarde is voor een succesvolle digitalisering en de inzet van digicoaches draagt bij aan het verhogen van de digitale inclusie.

Aandacht voor digitaal leiderschap
Digitaal leiderschap staat centraal in deze context. Digitaal leiderschap betekent dat een leidinggevende zich bewust is van wat de digitale transformatie is en een visie heeft op wat dit vraagt van het team.

In ziekenhuizen bijvoorbeeld, worden programma’s uitgevoerd waarmee klantcommunicatie- en informatieprocessen worden gedigitaliseerd. Deze beweging is dan onderdeel van de transformatie die het ziekenhuis wil gaan maken de komende jaren.
Doordat de leidinggevenden niet voldoende op de hoogte zijn van deze strategische context en alle digitale mogelijkheden die in de toekomst op hen af gaan komen, hebben zij geen eigen visie hierop en dragen dit ook niet uit naar het team. Daarbij is er te weinig bewustzijn van het belang van digivaardigheid en wat hun rol in het verhogen hiervan is, al dan niet met behulp van de inzet van een digicoach,

We zien dat wanneer er wel digitaal leiderschap is vanuit visie dat het team beter wordt begeleid naar meer digitaal werken. Leidinggevenden dienen op de hoogte te zijn van de digitale vaardigheden binnen hun team en open te staan voor medewerkers die moeite hebben met het werken met digitale middelen. Ook is het aan hen om te ondersteunen, aan te moedigen en vertrouwen te geven. Daarbij kunnen ze ook functioneren als een hitteschild naar de ICT afdeling. Bovendien is de bereidheid van leidinggevenden om hun eigen digitale vaardigheden en innovatiebereidheid te onderzoeken een teken van goed leiderschap.
Het helpt als er bewustzijn is op bestuurlijk niveau dat een digivaardige organisatie een randvoorwaarde is om de digitale transformatie te kunnen maken. Wanneer vanuit die strategie digivaardigheid op de agenda staat en ook de leidinggevende daarbij worden betrokken zien we dat vervolgens de digicoaches meer worden ondersteund en op de goede manier worden ingezet. Op alle lagen in de organisatie wordt dan het belang gezien van digivaardigheden. Hierdoor wordt een veilige omgeving gecreëerd voor minder digivaardige medewerkers. Daarmee krijgen zij de aandacht die nodig is om meer digitaal te leren werken en worden ze behouden als professionals voor de zorg van de toekomst.

Het gaat om meer dan alleen het implementeren van technologische oplossingen; het gaat om het creëren van bewustzijn en visie over hoe digivaardigheid geïntegreerd kan worden in de rol van leidinggevenden. Liefst vanuit een bestuurlijke visie hierop. Dit begint met het besef dat digitale inclusie een voorwaarde is om te kunnen digitaliseren, waarbij het digitaal ‘mee kunnen komen’ van medewerkers en werkplezier direct met elkaar verbonden zijn.

Kortom, digitale transformatie is alleen mogelijk als gewaarborgd is dat medewerkers kunnen meegaan in de nieuwe manier van werken en tegelijkertijd hun werkplezier behouden. Digitaal leiderschap vormt hierbij de sleutel tot succes. Dit vraagt aandacht en ontwikkeling van managers en leidinggevenden als het gaat om leiding geven aan digitale verandering en bewustzijn van hun rol in het realiseren van een digivaardige organisatie.

Tips

• Kijk eens hoe digivaardig je zelf bent. (linksboven kan je je sector veranderen).
• Bespreek in teamoverleg waar teamleden tegenaanlopen bij het gebruik van digitale middelen. En kijk waar behoeftes liggen voor uitleg of ondersteuning.
• Zoek contact met ICT, eventueel via de digicoach als deze aanwezig is. En bespreek met hen wat het team tegenkomt en waar behoeftes liggen op functionaliteiten.
• Erken dat het ‘ok’ is om niet digivaardig te zijn, verlaag de drempel om hulp hierop te vragen.
• Breng digivaardigheid onder de aandacht bij HR en management als thema om werkplezier te behouden.

Dit artikel is geschreven door Marion van Dijk, van onze partner Q-Consult Zorg.